Getijmolen

links de Turfkade, rechts de voormalige getijmolen; het wordt 't soep-uus genoemd, omdat vroeger vanuit dit pand soep werd verstrekt aan de armen; het hoge pand (midden) is van de familie Van Dissel. Foto: C. Kotvis, mei 1970. Bron: ZB/Beeldbank Zeeland, rec.nr. 92216

Getijmolen

Een op getij energie werkende molen. De vrij grote verschillen in de waterstand bij respectievelijk eb en vloed in Zeeland plaatsen dit gebied in een gunstige positie voor het gebruik van de getij energie als nuttige werkkracht. Getijmolens werden dan ook sedert de 13e eeuw op de Zeeuwse eilanden gebruikt, hoofdzakelijk als korenmolen, maar ook en soms afwisselend als zaag-, papieren volmolen. Anders dan bij watermolens in bergachtige streken, waar het verval en de watervoorraad bijna steeds voldoende groot zijn om een waterrad aan te drijven, moet bij getijmolens een kunstgreep worden toegepast. Deze bestaat uit het aanleggen van een watervoorraad in de spuikom (ook: spuiboezem, houwer), die tijdens de vloedstroom wordt gevuld. In de sluis, die deze kom van de verbinding naar de zee scheidt, wordt dan de getijmolen gebouwd. Na het bereiken van de hoogste waterstand wordt de sluis gesloten gehouden, totdat de ebstroom heeft ingezet en het water buiten de sluis voldoende is gezakt. Daarna wordt de sluis geopend en het wegstromende water brengt de molen in werking. Hoewel deze getijmolens dus slechts bij eb konden werken waren ze toch goede concurrenten van de windmolens, die nog wisselvalliger werden aangedreven. De meeste getijmolens stonden aan een havenbassin, waarvan een deel als spuikom diende. Hetzelfde water, dat de molen bewoog, spoelde zo tevens de haven schoon. In Sas van Gent was een getijmolen opgenomen in de vestingwallen. In Middelburg stond er een bij de Stadsschuur. Van de 21 getijmolens, die A. Tutein Nolthenius in Zuid-Nederland heeft gelokaliseerd, stonden er 16 in Zeeland. Alleen in Sas van Gent is nog een zichtbaar restant van de getijmolen overgebleven.

Bouw en sloop getijdenmolens

De tabel geeft een overzicht van de data betreffende bouw en sloop of betreffende vroegste en laatste vermelding van de molen.

Bouw Sloop Plaats Vroegste verm. Laatste verm

1220 Zierikzee

1256 1833 Tholen

1280 Biervliet

1282 1596 Veere

1294 1812 Vlissingen Spuistraat

1317 1632 Reimerswaal

1365 1863 Middelburg Spuistraat

14e eeuw15e eeuw Geervliet

1400 1696 Middelburg Stadsschuur

1444 1583 Vlissingen Mastkraanslob

1560 eind I8e eeuw Goes

1566 1581 Vlissingen Altenapoort

1583 1614 Vlissingen Stenenbeer

16141690 Vlissingen Dekenstraat

1690 1816 Vlissingen Rammekenspoort

1696 1785 Sas van Gent Biezelinge.

Auteur

Vaane

Literatuur

• Slock, De molens.
• Tutein Nolthenius, Getijmolens.